Helen Smit - haar leven was muziek

Helen Smit (rechts met accordeon) omgeven door ’t koor Puur Mokum in Tuschinski

Op 3 september overleed Helen Smit toch nog onverwachts op 77-jarige leeftijd. Haar hele leven heeft in het teken van de muziek gestaan. In een grote doos thuis bij Janine en Frits, haar dochter en schoonzoon, vonden we krantenartikelen, briefjes en stapels foto’s: door elkaar zagen we o.a. Jos Brink, Bolle Jan, Rob de Nijs, Willy en Ria Alberti, maar ook René Froger en zijn familie langskomen. Ze kende werkelijk iedereen en ze heeft met en voor iedereen gespeeld en gecomponeerd.

Haar vader en moeder hadden al café De Zon op de Lindengracht. Dat was hard werken. Een accordeon waar de familie op moest passen, gaf hun dochter stiekem de gelegenheid om te oefenen. Toen haar ouders het merkten, kon ze al aardig wat liedjes. Ze was een groot talent. Helen heeft zich bijna alles zelf aangeleerd.
Vanaf een jaar of 8 trad ze op in het café van haar ouders. Er bestaat nog een briefje uit 1940 van de VARA, waarin ze gecontracteerd wordt voor een radio-uitzending. Helen had graag naar het conservatorium gegaan, maar het liep anders. Ze werd verpleegster, maar de vrije avonden waren voor de muziek. Ze trad op bij bruiloften en partijen in de buurt, trouwde met Joop Smit. Zijn familie bezat al vanaf 1928 het café De Twee Zwaantjes op de Prinsengracht. Het is nooit de bedoeling geweest om zelf een café te beginnen, maar door omstandigheden kwam het er toch van. Toen haar zwager, ook accordeonist, ziek werd, viel Helen in met de accordeon. Vanaf 1978 hebben ze samen De Twee Zwaantjes gerund. Het café was jarenlang beroemd om zijn muziek en zijn zangers. Er was in het weekend een open podium, waar druk gebruik van werd gemaakt. Zo zijn Henk Poort, maar ook Co Cactus en dochter Janine in De Twee Zwaantjes begonnen. Meer dan 100 liederen componeerde Helen, met als tekstschrijver Gerard Oort, een groot aantal daarvan gaat over Amsterdam. Iedereen kent nu ‘Lente in Amsterdam’ en ‘Amsterdam, ik wil je wel bekennen, dat ik zoveel van je hou’. Veel van haar liederen worden gelukkig nog steeds gezongen. In café De Twee Zwaantjes staat ook de wieg van het huidige Zwanenkoor. Dat kwam zo. Helen zat in ’88 in het bestuur van het Jordaancomité om het jaarlijkse festival voor te bereiden. De voorzitter vroeg of zij de opening van het Jordaanfestival in de Westerkerk wilde doen, samen met klanten uit De Twee Zwaantjes. Dat deed ze. Het eerste jaar noemden ze zich ‘de klanten van De Twee Zwaantjes’, toen is het Zwanenkoor ontstaan. In hun boeken wordt nu 1989 als begindatum genoemd, maar eigenlijk was het al een jaartje eerder. Als je het frêle vrouwtje de laatste jaren zag, zou je niet vermoeden dat ze vroeger de halve stad op zijn kop kon zetten. Moest er binnen een week een feest op de Lindengracht komen, dan kwám er een feest, met vergunningen en al.

Puur Mokum
Er kwamen ook zware jaren, vooral toen haar man Joop overleed. In 1986 verhuisde de familie weer terug naar de Jordaan en zat Helen weer in het café te spelen, achter het orgel of met de accordeon begeleidde ze de zangers. Haar dochter stond al vanaf haar 15e achter de bar. In 2002 werd het koor Puur Mokum opgericht door Jan Marselis, gesteund door enkele enthousiaste Amsterdammers. Samen met nog een andere accordeonist wilde Helen dit koor wel belangeloos begeleiden, ze was inmiddels 73. Ze leefde weer helemaal op en speelde zoals vroeger de sterren van de hemel. Woensdags ging ze spelen in verzorgingshuis Bernardus en later in het Sint Jacob. ‘Dan hebben die oudjes ook eens wat’, zei ze, terwijl ze toen zelf ook al flink op leeftijd was. Het laatste jaar ging het slechter, de grote accordeon werd ook letterlijk te zwaar voor haar, ze was op. Uiteindelijk is ze er toch nog stilletjes tussenuit gepiept.
Och Helen, wat zullen we je missen!

Margaret Roovers,
koor Puur Mokum
(uit Jordaan en Gouden Reaal )dd november december 2006